Οικογενειακό Δίκαιο
Διαζύγιο
Το διαζύγιο, η λύση δηλαδή του γάμου, ανεξαρτήτως εάν αυτός είναι θρησκευτικός ή πολιτικός, επέρχεται είτε με την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης είτε συναινετικά ενώπιον συμβολαιογράφου με την παρουσία πληρεξουσίου δικηγόρου για καθέναν από τους συζύγους.
Το σημαντικό που πρέπει να ειπωθεί εδώ είναι ότι το δικαίωμα διάζευξης είναι αποσυνδεδεμένο από την υπαιτιότητα και γεννιέται : α) λόγω ισχυρού κλονισμού της έγγαμης συμβίωσης, ο οποίος τεκμαίρεται στις περιπτώσεις διγαμίας, μοιχείας, εγκατάλειψης, επιβουλής της ζωής και άσκησης ενδοοικογενειακής βίας κατά του ενάγοντα β) λόγω υπερδιετούς διάστασης, οπότε τεκμαίρεται αμάχητα ακόμη κι αν ο λόγος του κλονισμού αφορά στο πρόσωπο του ενάγοντα και γ) λόγω κήρυξης του άλλου συζύγου σε αφάνεια.
Οι πιο σημαντικές από τις συνέπειες της λύσης του γάμου είναι η ενδεχόμενη διαφορετική ρύθμιση της γονικής μέριμνας, η γέννηση της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα υπό τις λοιπές προϋποθέσεις της άνω διάταξης, η παύση της ιδιότητας του εξ αδιαθέτου κληρονόμου ή νόμιμου μεριδούχου του συζύγου, καθώς και η ενδεχόμενη γέννησης αξίωσης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης που προκλήθηκε από τον άλλο σύζυγο.
Διατροφή
Το δικαίωμα της διατροφής του ενός συζύγου από τον άλλο υφίσταται στην περίπτωση της διακοπής της συμβίωσης (διάσταση) όπου δικαιούχος είναι ο οικονομικά ασθενέστερος σύζυγος (όχι απαραίτητα άπορος) και υπόχρεος είναι ο οικονομικά ισχυρότερος σύζυγος (όχι απαραίτητα πλούσιος).
Αντιθέτως, μετά την λύση του γάμου, ο κανόνας είναι ότι ο καθένας από τους συζύγους οφείλει να διατρέφει ο ίδιος τον εαυτό του – κυρίως με την εργασία του – αλλά για λόγους κοινωνικούς και για λόγους επιείκειας, ο νομοθέτης προβλέπει και σε αυτήν την περίπτωση δικαίωμα διατροφής του ενός συζύγου από τον άλλο, υπό την απαράβατη όμως προϋπόθεση της απορίας του δικαιούχου συζύγου και της ευπορίας του υπόχρεου συζύγου, εφόσον συντρέχουν παράλληλα και οι λοιπές προϋποθέσεις του νόμου.
Επιπροσθέτως, δικαιούχοι διατροφής κατά περίπτωση είναι οι ανήλικοι κατιόντες (τέκνα, εγγόνια κ.λπ), οι ενήλικοι κατιόντες, οι πλησιέστεροι ανιόντες και τα αδέλφια, υπό προϋποθέσεις. Υπόχρεοι διατροφής είναι οι σύζυγοι, οι πρώην σύζυγοι, οι κατιόντες, οι πλησιέστεροι ανιόντες, ο πατέρας προς το τέκνο του που γεννήθηκε χωρίς γάμο (πριν από την αναγνώριση) και τα αδέλφια, υπό προϋποθέσεις.
Γονική Μέριμνα
Η γονική μέριμνα των ανήλικων τέκνων χαρακτηρίζεται ως καθήκον και δικαίωμα των γονέων, οι οποίοι την ασκούν από κοινού και εξίσου, παράλληλα όμως αποκαλείται και λειτούργημα (ΑΚ1532), από το οποίο δύνανται να εκπέσουν ή να τους αφαιρεθεί ολικά ή μερικά, με σχετική κρίση του Δικαστηρίου.
Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου του ανήλικου τέκνου, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που σχετίζεται με το πρόσωπο ή την περιουσία του. Η σημαντικότερη εκδήλωση της γονικής μέριμνας είναι η επιμέλεια, η οποία θα μπορούσε να κατηγοριοποιηθεί ως εξής: α) στις συνήθεις πράξεις επιμέλειας, δηλαδή αυτές που αφορούν στην καθημερινότητα του τέκνου (π.χ. το ντύσιμό του, η παρουσία του σε κοινωνικές εκδηλώσεις κ.λπ.) β) στις σοβαρές πράξεις (π.χ. αν θα πάει σε δημόσιο ή ιδιωτικό σχολείο) και γ) στις πολύ σοβαρές πράξεις, οι οποίες ανατρέχουν στο λειτούργημα της γονικής μέριμνας και βρίσκονται στον σκληρό πυρήνα της (π.χ. ονοματοδοσία, θρήσκευμα, εμβολιασμός – ζητήματα υγείας, μετεγκατάσταση σε άλλη πόλη/χώρα/ήπειρο κ.λπ.).
Ο παιδοκεντρικός χαρακτήρας που διαπνέει το ελληνικό οικογενειακό δίκαιο αποτυπώνεται απερίφραστα στην ΑΚ1511 που ορίζει ότι κάθε απόφαση των γονέων σχετικά με την άσκηση της γονικής μέριμνας πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου. Το συμφέρον του τέκνου αφορά όλες τις εκφάνσεις της ζωής του, την ψυχική, την ηθική, τη σωματική, την κοινωνική, την υλική, την πνευματική κ.λπ. Σε περίπτωση που οι γονείς διαφωνούν κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας, αποφασίζει το Δικαστήριο με αποκλειστικό γνώμονα το συμφέρον του τέκνου και στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί η συνειδητή απουσία αντίστοιχης διάταξης σχετικά με διαφωνία των συζύγων κατά την έγγαμη συμβίωση, είτε οι σύζυγοι καταλήγουν σε συμφωνία είτε οδηγούνται σε διάσταση/διαζύγιο).
Δικαστική Συμπαράσταση - Ακούσια Νοσηλεία
Η δικαστική συμπαράσταση ανήκει στους προστατευτικούς θεσμούς του οικογενειακού δικαίου, που σκοπό έχει αφενός να προστατέψει τα πρόσωπα εκείνα που πάσχουν από σοβαρά ψυχοδιανοητικά ή σωματικά προβλήματα ή λόγω τοξικομανίας ή αλκοολισμού εκθέτουν σε κίνδυνο στέρησης τον εαυτό τους, τον σύζυγο, τους κατιόντες ή τους ανιόντες τους και αφετέρου να προστατέψει τις συναλλαγές των τρίτων με τα παραπάνω πρόσωπα.
Η υποβολή σε δικαστική συμπαράσταση αποφασίζεται αποκλειστικά από το Δικαστήριο και διακρίνεται σε πλήρη δικαστική συμπαράσταση, όταν το πρόσωπο κηρύσσεται ανίκανο για όλες τις δικαιοπραξίες και σε μερική δικαστική συμπαράσταση, όταν το πρόσωπο κηρύσσεται ανίκανο για ορισμένες δικαιοπραξίες. Επίσης, διακρίνεται σε στερητική δικαστική συμπαράσταση, όταν το πρόσωπο αδυνατεί να ενεργεί αυτοπροσώπως και σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση, όταν απαιτείται η συναίνεση (δηλαδή να έχει δοθεί εκ των προτέρων) του δικαστικού συμπαραστάτη για την ισχύ των δικαιοπραξιών του προσώπου.
Ιδιαίτερα για τις περιπτώσεις ασθενών με ψυχική διαταραχή που δεν είναι ικανοί να κρίνουν για το συμφέρον της υγείας τους και των οποίων η έλλειψη νοσηλείας θα έχει ως συνέπεια να αποκλεισθεί η θεραπεία τους ή να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας τους ή η νοσηλεία των πασχόντων από ψυχική διαταραχή κρίνεται απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά των ίδιων ή τρίτων, μπορεί να υποβληθεί αίτηση για την ακούσια νοσηλεία τους σε κατάλληλη μονάδα ψυχικής υγείας, η οποία απευθύνεται στον Εισαγγελέα Πρωτοδικών του τόπου κατοικίας ή διαμονής του φερόμενου ως ασθενούς. Η απόφαση για την ακούσια νοσηλεία, η οποία πρέπει να είναι πλήρως αιτιολογημένη, λαμβάνεται αποκλειστικά από το Δικαστήριο κεκλεισμένων των θυρών, ενώ κατά αυτής μπορεί να ασκηθεί έφεση και ανακοπή κατά τις διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
